Bitkisel Dokular Konu Anlatımı, LYS, YGS

Bitkisel Dokular 

Bölünür(Sürgen Doku) Primer (Birincil) Meristem,Sekonder (İkincil) Meristem, Kambiyum, Bölünmez Değişmez Doku, Temel Doku (Parankima),Özümleme Parankiması, Koruyucu Doku, Epidermis Doku, Stomanın Açılması-Kapanması, Mantar Doku, Destek Doku, İletim Doku, Salgı doku ve konu ile ilgili daha fazla bilgiyi ders notumuzda bulabilirsiniz.

BÖLÜNÜR DOKU (SÜRGEN DOKU)

• Bitkinin enine ve boyuna büyümesini sağlar.
• Hücreleri küçük, bol sitoplazmalı, çekirdekleri iri, çeperleri incedir
• Metabolizmaları (Yapım ve Yıkım olayları) hızlıdır.
• Kök, gövde ve yan sürgün uçlarında bulunur.
• Hücreleri devamlı mitoz geçirir.
• Hücreleri arasında boşluk yoktur.

1.      Primer (Birincil) Meristem:

Bitkinin boyuna uzamasını sağlar. Bitkinin kök ve gövde ucunda bulunur. Gövde ucu büyüme konisi olarak adlandırır ve genç yapraklarla korur. Kök ucu ise  kaliptra adlı özel bir örtü tarafından korunur. Kaliptra bitkiyi topraktaki olumsuz etkilerden korur. Zarar gördüğünde gövdedeki meristem doku tarafından onarılır.

2.      Sekonder (İkincil) Meristem:

Bitkinin enine kalınlaşmasını saplar. Bitkinin gövdesinde bulunan bazı bölünmez dokuların hormonların etkisiyle mitoz bölünme kazanmasıyla oluşur.

Kambiyum:

• Bitkinin gövdesinde oluşur ve enine kalınlaşmayı sağlar.
• Bitkiler tohumlarında bulunan çenek sayısına göre ikiye ayrılır. Tek çenekli bitkiler ve çift çenekli bitkiler.
• Tek çenekli bitkilerin iletim demetleri sekoder meristem tarafından oluşturulur. Bitkinin gövdesine dağınık olarak yerleştirilir. Kabiyum bulunmaz
• Çift çenekli bitkilerde iletim demetleri sekonder meristem tarafından
  oluşturulan kambiyum etrafında dizili olarak bulunur. Çift yıllı bitkilerde her yıl bir tane kabiyum oluşur. Böylece bitinin yaşını öğrenebiliriz.

 BÖLÜNMEZ (DEĞİŞMEZ) DOKU:

Bitkilerin farklılaşmasını sağlayan dokudur.Hücrelerin bölünmez özelliği yoktur. Çekirdekleri küçük, hücre çeperleri kalın, metabolizması yavaş, kofulları büyük, sitoplazması azdır.

Bölünmez dokunun bazılarında hücrelerin arasında boşluk varken bazılarında yoktur.

1: Temel Doku (Parankima)

Kök ve gövdenin korteksinde (kabuk), yaprağında, mezofil tabakasında bulunur. Hücreleri canlı ve hücreler arasında boşluk vardır. Zaman içerisinde çeperlerin kalınlaşmasıyla hücreler cansızlaşır.

Görevlerine göre 4 çeşit parankima vardır.

1. Özümleme Parankiması: Görevi fotosentez yapmaktır. Özümleme parankiması yeşil, genç gövde kısımlarında ayrıca mezofil tabaksında yer alır.

6H2O + 6 CO2 à Glikoz+ 6O2

I.Palizat Parankiması: Üst epidermisin altında sinidir şeklinde hücreleri ve kloroplastı bol ve fotosentezin gerçekleştiği dokudur.

II.Sünger Parankiması: Palizat parankiması altında yer alır. Aralarında boşluklar vardır. İçerisinde iletim demetleri vardır. Kloroplastı azdır.Fotosentez çok etkili değildir. Boşluklarında su ve gazla bulunur.

1. İletim Parankiması: Özümleme parankiması ile iletim demetleri arasında geçişi sağlayan dokudur.
2. Depo Parankiması: Bitkilerin kök gövde tohum ve meyvelerinde yer alır, besin depolar, besinin türüne göre topladığı maddeler farklıdır. ÖR: Patates nişasta.
3. Havalandırma Parankiması: Suda yaşayan bitkilerde bulunur. Hava depolar.

2:Koruyucu Doku:

Bütün bitkilerin dış yüzeyini örten bir dokudur. Hücreleri tek sıralı ve birbirine sıkıca bağlıdır. Klorofilleri yoktur. Hücre çeperleri kalındır. Görevi bitkiyi dış etkenlerden korumak (su,böcek vb). Böylece su kaybını önle.

Bitkide koruyucu doku olarak iki doku meydana gelir. Epidermis ve Mantar Doku

a.      Epidermis Doku:

• Bitkilerin dış yüzü yeni kaplayan tek sıralı hücrelerden oluşan canlı bir dokudur. Tek yıllıklı bitkilerin her tarafı epidermis doku ile kapıyken, çok yıllıklı bitkilerde genç dallarda (sürgen) bulunur.
• Epidermisin Görevi: Güneş ışının bitkinin içi kısımlarına doğru ileterek fotosentez yapmasına yardımcı olur. Epidermis dokusu farklılaşarak oluşturduğu yapılar bitkinin korunmasında ve fotosentezinde görev yapar.

Epidermisin farklılaşmasıyla oluşan yapılar;

Tüy: Tutunma (sarmaşık), salgı (Nane), Savunma (Isırgan), Örtü (bütün bitkiler) görev yapar.

Kutikula: Su kaybını önler, gaz geçişini azaltır.

Stoma:

• Terleme ve gaz alışverişini sağlar.
• Canlıdır.
• Hücrelerinde kloroplast bulunabilir.
• Açılıp kapanabilir.
• Çoğunlukla yaprakların alt epidermisin de bulunur. Bitkilerin köklerinde çok yıllıklı bitkilerin gövdelerinde bulunur. Meyvelerinde bulunmaz.
• Açılıp kapanmasını hücrelerin yapısı kolaylıkla sağlar.
• Dış çeperi ince, iç çeperi kalındır. Bu yapı sayesinde kolayca açılıp kapanabilir. Stoma hücrelerinde kloroplast bulunduğu için fotosentez gerçekleşir. Olaşan fotosentez sonucu bitki gaz ve su buharını dışarı vermek için açılıp kapanır
•  

Stomanın Açılması Fotosentez gerçekleşir Hücre içinde glikoz artar Hücre içinde osmotik basınç artar turgor basıncı azalır Stoma hücresi komşu hücrelerden su alır. Turgor basıncını artırır, artan turgor basıncı sayesine stoma hücresinin dış çeperine basınç uygulanır. Dış çeperi ererek iç çeperi çeker( kalın duvarlığı olduğu için gerilmez) stoma açılır.

Stomanın Kapanması Fotosentez durur. Hücre içinde bulunan glikoz birleşerek nişastayı oluşturur. Su açığa çıkar Stoma hücrelerinde osmotik basınç azalır. Turgor artar Stoma hücrelerindeki fazla sı komşu hücrelere geçer. Suyun hücre duvarına uyguladığı basınç azalır. Stoma kapanır

b.      Mantar Doku:

Bitkinin yaşlı kök ve gövdesinde bulunur. Hücreler öldür. (Cansız). Görevi gaz alışverişini sağlar.Bu görevi gerçekleştirmek için kovucuk  (lentisel) oluşmuştur.Mantar doku parankima hücrelerinin mitoz bölünme özelliğinin kazanmasıyla oluşmuştur. Hücrelerin çeperinde süberin (Mantar) birikir.

Stoma Epidermis oluşturmuştur. Canlı Açılıp-kapanır. Kloroplastları vardır. Fotosentez yapar Gaz alışverişi ve terleme yapar

Kovucuk( Lentisel) Perider (Matar) Doku oluşturur. Cansız Kapanmaz. Devamlı açıktır. Fotosentez yapmaz Gaz alışverişini sağlar

3: Destek Doku:

Bitkiye şekil ve destek verir. Otsu (Tek yıllıklı) bitkilerde destekliği turgor basıncı ve iletim demetlerinde yardımcı olur. Çok yıllıklı bitkilerde (odunsu) turgor basıncı, iletim demetlerinin yanında en büyük desteği destek doku sağlar.

2 çeşit destek doku vardır.

• Pek doku (kollenkima)
• Sert doku (Sklerenkima)

4: İletim Doku:

Bütün bitkilerde madde ve su iletimini sağlayan iletim dokuları bulunmaktadır. Taşıdığı maddeye göre iki çeşittir

• Odun boruları (kslem)
• Soymuk boruları (floem)

Odun Boruları Su ve mineralleri taşır. Taşıma tek yönlü ve aşağıdan yuları Taşıma hızlıdır. Hücreleri cansız olduğu i.in madde alışverişi gerçekleşmez. Bu yüzden hızlıdır. Cansız hücrelerin üs üste dizilimidir. Aralarındaki hücre duvarları yok olmuştur. Bir sütun görevindedir. Odun borularının kalınlarına trake incelerine trakeit denir.

Soymuk boruları Fotosentez ürünlerini taşırlar Çift yönlüdür. Aşıdan yukarı, yukarından aşığa Taşıma yavaş Hücreleri canlı olduğu için madde alışverişi gerçekleşir. Bu yüzden yavaştır. Canlı hücrelerin üst üste gelmesiyle oluşmuştur. Aralarında hücre duvarları tamamen erimediği için kalburlu (delikli) görünür. Soymuk borularının yanında madde alışverişinde yardımcı olan arkadaş hücre vardır.

5: Salgı Doku

Bitkilerin salgılarını sağlayan dokudur. Her bitkide farklı salgılar oluşur. Bu salgılar bitkilerim kendilerini korumasını sağlar. Salgı doku hücreleri canlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli, küçük kofulludurlar. Bazı bitkilerde hücreler tek tek salgı salgılarken bazılarında grup halinde salgılanır. Bitkilerin salgıladığı salgılar tekrar metabolizmalarına katılmazlar.

Bitkilerde salgılar salgılanma yerine göre 3’e ayrılır.

• Hücre içi salgı
• Hücre dışı salgı
• Salgı boruları