Jeolojik oluşumlarına göller

1-) Tektoik göller

Bunlar yer yüzünün kıvrılmasıyla oluşan çukurluklarda veya bir hat boyunca meydana gelen çatlak veya fay çöküntüleri içinde su birikmesiyle oluşur bu göller genellikle derin , dar ve uzundur dünyada ki tektonik göllere Baykal Asya da ve tanganika gölleri örnek oluşturur.Türkiye’de Marmara bölgesinde apolyont Manyas İznik sapanca gölleriyle ,orta Anadolu da tuz gölü doğuda hazar gölü sayılabilir

Apolyont gölü      yüz ölçümü 156 km karedir Manyas

Manyas 178 km kare yüz ölçümlü olup birkaç metre derinliktedir

İznik gölü 308 km karelik bir alana sahip olup 30-65 metre arasında derinliğe sahiptir.

Sapanca gölü 47 km kare alana sahip derin yerleri 61 metreyi bulmaktadır.

Tuz gölü 1620 metre karelik bir alana sahip uzunluğu 80 km kadardır dışa akıntısı yoktur derinliği 2 m’yi bulmaz bu göller dışında ülkemizde Akşehir-eber gölleri ile Beyşehir, çavuşçu, eğirdir ,burdur gölleri de tektonik kökenlidir.

2-) Volkanik göller

Bu tip göller sönmüş yanardağ kraterlerinin lavlarla kaplanması sonucu (lav gölü) veya sönmüş yanardağ kraterlerinden (Krater gölü) suların birikmesiyle oluşur Türkiye’de lav gölüne örnek Van gölüdür bu göl nemrut volkanından çıkan lavlardan oluşan bir setle fay çizgisi arasında kalan çöküntünün kapanmasından oluşmuştur 3764 km karelik büyük bir alanı kaplar en derin yeri 101 metre olup suyu sodyum karbonatlıdır krater gölüne örnek olan nemrut gölü Anadolu’nun en büyük krater gölüdür akıntısı yoktur suyu tatlıdır bunlardan başka Karapınar , Nevşehir’de dobata ve Isparta’da gölcük gölleri volkanik kökenli göllerdir.

3-) Alüvyon baraj gölleri ve lagünler

Bu göller nehir veya denizlerin biriktirdiği alüvyonlarla oluşur .Nehirlerin akıntı hızı azaldıkça alüvyonları daha ileriye taşıyamadığından birbiri üzerine yığılır ve bir baraj oluşturur zamanla bu barajlar tamamen kapanarak göl haline dönüşür

Denizlerde ise dalgaların veya akıntıların körfezleri kapatmasıyla önce lagün , sonrada tamamen ilişkisi kesilerek göl oluşur suyun tuzu yavaş yavaş azalarak tatlılaşır Türkiye’de alüvyon baraj gölüne örnek olarak;

Akgöl: Bu göl Adapazarının kuzeyinde Sakarya alüvyonlarının meydana getirdiği setle oluşmuş 5metre derinlikte bir göldür

Mogan: Bu göl Ankara çevresinde alüvyon baraj gölü olmakla beraber bu gölün oluşumunda tektonik olaylarında rolü vardır derinliği 4 metreyi bulur.

Eymir: Bu göl 12 metre derinlikte olup Mogan gölü ile ilişkilidir.

Bu göller dışında Meriç vadisinde de göller vardır örneğin 9500 km kare gala gölü gibi alüvyon baraj gölleri arasında Marmara ve bafa gölleri sayılabilir.kıyı şeridinde suların toplanmasıyla oluşan lagünler özellikle Marmara bölgesinde çoktur bunlardan başlıcaları ;

Terkoz gölü,büyük çekmece ve küçük çekmece köyleri sayılabilir.

4-) Buzul gölleri(glasial orjinli göller)

Jeolojik devirlerde buzulların kuzey güney hareketleri yeryüzünde birçaok göl oluşumuna neden olmuştur buzullar hareket ederken içinde bulundukları vadiyi kazıp derinleştirmişlerdir.Böylece buzul eriyince dik kıyılı göller oluşmuştur kuzey Amerika ve Kanada’nın birçok gölü ile kuzey Avrupa gölleri öyledir.Bu tip göller birkaç şekilde oluşur

a-       Buzulların bir havzayı aşındırması,sonra bu havzanın su ile dolmasıyla buzul gölleri oluşur örneğin Uludağ’daki 2100 metre yükseklikteki Karagöl gibi

b-      Moren artıklarının(Buzulların getirdiği taş , toprak ve buzul taşına moren denir.) birikerek kapalı bir havza oluşturmasıyla buzul gölleri oluşur örneğin Giresun’da 2600 metre yükseklikteki elmalı gölü gibi

c-       Bir dağ eteğinde dağdan inen buzun vadiyi tıkaması ile buzul gölleri oluşur bu tip buzul göllerinin orta toros ve Hakkari dağlarında örnekleri vardır örneğin Kaçkar , cilo, Munzur,Aladağ, boklar ve Uludağ’daki göller bu gruba girer 

5-) Çöküntü – yıkıntı gölleri (bunlara karstik göllerde denir)

Daha çok dağlık yerlerde rastlanan bu tip göller nehir yatağı veya vadilerde çöküntü sonucu oluşur örnegin tortum gölü gibi veya yer altı suları kalkerli yerlerden geçerken buraları aşındırarak çökertir bu göllere karstik göller denir burada kalsiyum karbonat veya magnezyum karbonat suda eriyerek önce çöküntü oluşur daha sonra havza su ile dolarak göl olur bu şekilde oluşan büyük karstik çukurlara polye, küçüklerine ise obruk denir. Örneğin Konya çevresinde obruk gölü, Konya Ereğli’sinde ambar, savla ve kovada ve eğirdir gölleri ile Antalya da düdenler ve Sivas’ta ki Hafik ve tödürge gölleri böyledir

6-) Yapay göllerler(barajlar)

Sulama , içme suyu sağlama veya elektrik enerjisi üretme gibi amaçlarla vadilerin uygun yerlerine büyük setler yapılarak baraj gölleri oluşturulur bu göle vadinin şeklini alır Türkiye de bu amaçla yapılmış çubuk 1 en eski barajdır bundan başka Kızılırmak’ta hirfanlı , Sakarya da Sarıyer Seyhan nehrinde Seyhan Gediz üzerinde demir köprü Fırat’da Keban gibi pek çok baraj yapılmıştır tüm bunlar su toplama amacı ile yapıldığından derinlikleri fazladır barajlar için önemli bir tehlike vadide ki ana akarsuyun taşıdığı maddelerin suyun toplandığı alanda çökerek birikmesidir siltasyon denen bu birikim sonucu zamanla baraj dolar bundan başka çevrede bitki örtüsünün tahrip edilmesi ve arazinin yanlış kullanılması sonucu erozyon da baraj göllerinin geleceğini tehlikeye sokar.