Göl parametreleri

Bir gölün limnolojik incelenmesinde ortalama derinliği,uzunlugu , genişligi alanı , hacmi,kıyı şeridinin uzunluğu su düzeyi ve deniz seviyesinden yüksekligi gibi morfometrik özelliklerin araştırılması esastır bir gölün dinamizmini anlamak bakımından da bu özeliklerin bilinmesi gerekir bir gölde limnolojik bir çalışmaya başlarken önce o gölün batimetrik bir haritası veya kontur haritası sağlanır.Kontur haritası gölün fiziki yapısını çizgilerle gösteren bir haritadır.Bu haritadaki kontur çizgileri aynı derinlikteki bütün noktaların birleştirilmesiyle ortaya çıkar.

Gölün maksimum derinliği göl dibi ölçülerek veya mevcut batimetrik haritadan bulunabilir. Erozyon veya tabakalaşma gibi nedenlerle su seviyesi daima değiştiğinden eski bilgiler dikkatle kullanılmalı veya yeniden ölçülmelidir. Göl derinlikleri çok değişiklik gösterir.  Örneğin Baykal gölü 1741 metre derinlikte en derin göllerdendir. Tanganika gölü  1470 metre, hazar gölü de 946 metre derinliktedir.

Göllerin kıyı şeridinin uzunluğu gölün çevresini kuşatan kara parçası ile olan sınır çevresidir. Su seviyesi değiştikte göl çevresinde bir iz bırakır. Bir göl havzası sabit olmadığından kıyı şeridi ve derinliği her zaman değişebilir.  Tektonik kökenli göllerin kıyıları derindir.  İlk oluşan göllerin kenarları çok girintili ve çıkıntılıdır.  Suyu aşındırma etkisinden dolayı bu girintiler zamanla kaybolur. Bir gölde sığ suların  fazlalığı dalga olaylarında, kirlilik ve tüm biyolojik olaylarda önemli etkiye sahiptir. Böyle göllerde güneş ışığı dibe kadar ulaştığından fotosentez olayı ve bentik canlıların gelişmesi zengin bir popülasyonun oluşmasına yardım eder.

Bazı göllerin en derin kısımları deniz seviyesinin altına düşebilir. Bir göl havzasının deniz seviyesi altına düşen kısmına kriptodepresyon adı verilir. Örneğin Baykal gölü 1741 metre derinliktedir. Bu Derinliğin %73’ü (yani 1279 metresinden itibaren) kriptodepresyon kapsar. Bazı göllerin yüzeyi de deniz seviyesinin altındadır. Örneğin ölü denizin (Lut Gölü, Ürdün) yüzeyi 39 metre deniz seviyesinin altındadır.  Hazar gölünün de yüzeyi 26 metre deniz seviyesinin altındadır.  Bir gölün dibini oluşturan materyal  çeşitli kaynaklardan geldiği için  her gölün kendine özgü bir dip yapısı vardır. Küçük bir alanda ki iki gölün bile dip yapısı farklı olabilir.  Morfometrik olarak göl dipleri yarım eliptik, eliptik sinusoid  veya tam eliptik koni şeklinde olabilir.  Göl dibinin yapısını gölün yaşı, büyüklüğü, bulunduğu enlem, iklim ve sediment yapısı gibi faktörler etkiler.

Göllerin dibi  taşı veya kumludur. Göl yaşlandıkça tabakalar yığılır. Bir gölün alanı büyüdükçe daha fazla dalga olayıyla karşılaştığından kıyı erozyonu veya erozyon maddeleri dip sedimentini oluşturur. Gölün dibini oluşturan maddeler çeşitli şekillerde oluşur.  Örneğin ölen ve dibe çöken plankton, bitki, alg ve benzeri artıklar, rüzgarların karadan getirdikleri organik ve inorganik maddeler ile göle giren akarsuların getirdikleri  ve kıyıdan dalgaların aşındırması ile gelen erozyon maddeleri gölün dibinde bir tabakalaşma oluşturur.

Göl dibi homojen heterojen maddelerden oluşur. Homojen maddeler büyük kara parçaları, iri çakıl, küçük çakıl, iri kum, ince kum, kil ve marn gibi organik veya detritus, torf (bitkisel artık), çamur gibi organiklerdir. Heterojen maddeler, iki veya daha fazla maddeden yapılmıştır.  Örneğin sel sularının biriktirdiği alüvyon gibi.

Göl dibinde biriken maddelerin miktarı, kalitesi, oranı mevsim ve iklime göre değişir. İlk bahar yağışları ve eriyen kar suları nehirlerin taşıma kapasitesini arttırır. Bu durumda göl dibinde fazla miktarda madde birikir.