Otopside dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir

1. Otopsi öncesi ayrıntılı bilgi edinilmelidir. Adli tahkikat öğrenilmeli, tıbbi müdahale söz konusu ise tüm evrak ve grafiler incelenmeli, yakınlarından genel tıbbi öykü alınmalıdır. Otopsi öncesi bilgilenmenin çok değerli bilgiler sağlayarak yaklaşımda ve oluşacak kanaatte çok önemli olduğu unutulmamalıdır. Ancak, tanı ile girilen otopsilerde; peşin hükmün getirebileceği dar bakış ve yüzeyel yaklaşımın hatalara yol açacağı unutulmayarak standart teknik uygulanmalıdır.
2. Otopsi ortamı; kapalı, su ve ışık kaynağı, cesedin üzerine konacağı masayı içermelidir. Köy meydanı, dere yatağı gibi ortamlarda otopsi yapılması ölene saygısızlık, usulüne uygun otopsi yapılmasına engel olduğu gibi kendimiz ve çevremiz için ciddi enfeksiyon riski doğuracaktır.
3. Otopside görev alan kişiler enfeksiyon ve korunma konusunda bilgilendirilmiş olmalıdır. Otopsiye katılanların; otopsi önlüğü, maskesi, eldiveni, çizme ya da galoşu giyilmiş olmalıdır. Görevli olmayan kişilerin ortamda bulunmaması sağlanmalıdır.
4. Otopsi için gerekli malzemeler (fotoğraf makinası, diseksiyon makas ve bıçakları, testere, saklama kapları, formaldehit, ip, dezenfeksiyon malzemeleri, …) hazırlanmış olmalıdır.
5. Otopsi sonrası ortam ve kullanılan araç ve gereçlerin temizliği yapılmalıdır. Tekrar kullanılan giysilerin temizliğinin diğer giysiler ile birlikte yapılmamasına, atıklar konusunda hastane enfekte atık kurallarına dikkat edilmelidir.
6. Cesetler genelde çıplak olarak getirilmektedir. Ancak giysiler bulunduğunda; kimliklendirme, meydana gelen yaralanma hakkında bilgi, atış mesafesi, biyolojik lekeler konusunda bilgi sağlayacağı unutulmayarak incelendikten sonra mutlaka tutanakla Cumhuriyet Savcısına teslim edilmelidir.
7. Otopsilerin kayda alınması gerekmektedir. Kayıt altına alma, uygulamada fotoğraf çekimi şeklindedir. Cesedin genel görünümü ve lezyonlar fotoğraflanmalıdır.
8. Dış muayene; giysiler, tıbbi kimlik, postmortem değişiklikler, tanıtıcı özellikler (dişler, tatuajlar, skarlar, deformiteler, …), saptanan lezyonlar, tıbbi girişimler ve perine muayenesi başlıklarında yapılmalı ve raporda yer almalıdır. Saptanan lezyonlar; anatomik yer, boyut ve özellikleri içerecek şekilde olmalıdır. Lezyonlar tarif edilirken ihtiyaç duyulduğunda Latince kelimeler kullanılmalıdır. Ancak, hukukçuların da raporu okuduğu düşünülerek kolay anlaşılır olmasına dikkat edilmeli, Latince kullanılacağında, en azından göğüs sağda gibi bir girişle yara bölgesinin belirtilmesi uygun olacaktır.
9. İç muayenede; yapılan işlem, tüm sistem ve organlar tarif edilmeli, lezyon ya da patolojik gelişimler ayrıntılandırılmalı ve fotoğraflanmalıdır.
10. Düzenlenen raporda; özet şeklinde tıbbi ve adli tahkikat bilgisi yer almalıdır.
11. Otopsi yapılan her olguda; mutlaka toksikolojik incelemeye örnek alınmalı, tanının net olmadığı ya da desteklenmeye ihtiyaç duyulan olgularda histopatolojik incelemeye örnek alınmalıdır. Makroskobik değerlendirme sonrasında, açık bir tanıya ulaşılmış olsada, cezaevi-gözaltı ölümleri, malpraktis iddiaları gibi spekülasyonun olabileceği tüm olgularda histopatolojik inceleme istenmelidir.
12. Toksikolojik inceleme için; düz-kapaklı-koruyucu içeren (sitrat, EDTA, NaFl) bir tüp içinde 10 cc kan, steril kapaklı bir kap içinde idrar, %50 lik alkol içeren bir kapta mide ve barsaklar ile ayrı kapta her organı temsilen doku parçaları (yetişkinlerde ortalama 100 er gr, çocuklarda organların yarısı kadar) alınmalıdır.
13. Histopatolojik inceleme için; her organı temsilen, fiske olmasını sağlamak ve lezyonları atlamamak için 0.5-1 cm kalınlıkta alınan dilimler %10’luk formaldehit içinde gönderilmelidir. Beyinden corpora mamilla seviyesinden bir dilim, beyin sapının tamamı, akciğerlerden apeksten bazale hilustan geçen bir dilim, koroner arterlerden enine örnekler, kalpten 2 ve 4. dilim, karaciğer ve dalaktan kapsülü içeren herhangi bir dilim, böbreklerden pelvisten kortekse enine bir dilim, surrenallerin tamamı, pankreastan bir dilim, uterusun tüm katlarını içeren serviksi içeren bir dilim, overlerin yarısı, bebek ve yeni doğanlarda ek olarak; göbek kordonu, farenks ve larenksin bir yarısı, timisdan bir dilim örneklenmelidir. Ayrıca lezyon saptanan bölgeler örneklenmelidir. Elektrik çarpması düşünülen olgularda olduğu gibi örneklemeler sağlam doku ve lezyon düşünülen bölgeyi içerecek şekilde alınmalıdır.
14. Alınan örnekler kırılmayacak bir kaba, ağzı açılıp dökülmeyecek şekilde kapatılmalı, üzeri etiketlenerek olgu, tarih ve hangi organları içerdiği etiketlenmelidir.
15. Anal ve vajinal örneklemeler; hazır sürüntü çubukları ile yapılmalıdır.
16. Kimliği bilinmeyen ya da şüpheli olgularda, kimliklendirme için DNA çalışmaların ihtiyaç duyulabileceği düşünülerek örnekler alınmalıdır. EDTA’lı tüp içine 3 cc kan, 1-2 cc ile gazlı bez üzerine oluşturulan kan lekesi, diş örneği ve özellikle uzun kemiklerin korpusundan alınan parçalar üzerinde kolaylıkla çalışılmaktadır. Bu örnekler için ayrıca bir koruyucu madde kullanılmamaktadır. Ancak postada gecikilmemesi sağlanmalıdır.
17. Otopsinin; olay ortamından başlayıp tüm laboratuar çalışmalarını içerin bir süreç olduğu unutulmamalıdır. Eldeki veriler ile bir tanı verme telaşı içinde yanlış ve eksik bilgi verilmemelidir. Makroskobik inceleme ile pek çok olguda tanı verilemeyebileceği, hatta tüm laboratuvar incelemeleri sonucunda bile tanı konamayabileceği akılda tutulmalı, açık bir tanıya ulaşılamadığında tanının saptanamadığı belirtilmelidir.
18. Ateşli silah ya da alet kullanımı ile meydana gelen ölümlerde; dış muayenede her yaraya numara verilmeli, iç muayenede bu numara belirtilerek traje ve traje üzerinde meydana gelen yaralanma belirtilmeli, çıkış söz konusu ise numaralar ilişkilendirilmeli, vücutta kalan mermi çekirdekleri çıkarılarak hangi numaraya ait olduğu anlaşılacak şekilde ayrı zarflara konmalıdır. Raporun sonuç kısmı; ölüm nedeni, toplam giriş sayısı ve bunların hangilerinin öldürücü olduğu, atış mesafesi, giysili bölge ise giysilerin incelenmesinin önerilmesi, çıkan mermi çekirdeğinin Cumhuriyet Savcısına teslim edildiği, toksikolojik ve ihtiyaç duyulursa histopatolojik incelemeye örnek alındığını içermelidir. Histopatolojik incelemeye ihtiyaç duyulduğunda, tanı verilmeyerek incelemelerden sonra karar verilebileceği belirtilmelidir.

Kaynaklar:
1. Grover M Hutchins ed. An Introduction to Autopsy Technique. CAP. USA.
2. Soysal Z, Çakalır C, eds. Adli Tıp. İstanbul, 1999
3. Talia Balı Aykan. Otopsi Tekniği ve Yardıncı Bilgiler. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları. İstanbul, 1986.
4. Talia Balı Aykan. Resimlerle Otopsi Tekniği. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları. İstanbul, 1986.