Düz Kasların Kasılması

Düz kas hücreleri aktin, miyozin ve tropomiyozin taşırlar, troponin taşımazlar. Çünkü düz kaslarda kalsiyum troponine değil kalmoduline bağlanır. Düz kaslar mitokondri sayısı daha azdır. Enerji ihtiyacı daha cok glikoliz yoluyla sağlanır. Ayrıca sarkoplazmik retikulum düz kaslarda ya yoktur ya da az gelişmiştir. Düz kasları aktiviteleri yönünden visseral düz kaslar (iç organların düz kasları), Çoküniteli düz kaslar olarak iki gruba ayrılırlar.

Visseral (visceral) düz kasların hücreleri arasında alçak dirençli bölgeler bulunur. Hücrelerden birisinde ortaya çıkan membran potansiyelinde değişiklik hücreden hücreye yayılarak birçok hücrenin kasılmasına neden olur. Visseral düz kaslar genellikle mide, bagırsak, uterus, üreter gibi içi boş organlarda bulunurlar

Çok üniteli düz kasların hücreleri arasında alçak dirençli bölgeler bulunmadığından her unite kendi başına ve ancak sinirsel yolla uyarıldığı zaman kasılır. Gözün iris kasları, kan damarları kasları, bazı hayvanlarda bulunan üçüncü gözkapağı kasları çok üniteli düz kaslardır. Kasılmalar yavaştır istemsizdirler ve otonom sinirlerle kontroledilirler.

Düz kaslara, ilişkili oldukları sinirle bir impuls geldiği zaman yumru kısımlardan nörotransmitter salınır. Kas zarı, eğer nörotransmitter uyarıcı etki yapan bir madde ise nörotransmitter konsantrasyonuna bağlı olarak depolarize olur. Nörotransmitter konsantrasyonu düşük olduğu zaman kas zarında düşük değerde bir depolarizasyon ortaya çıkar. Fakat ard arda meydana gelen impulsların meydana getirdiği depolarizasyon toplanarak kastaki depolarizasyon belli bir değere ulaşınca düz kas hücresi kasılır.

Düz kaslara gelen her uyartı, iskelet kasında olduğu gibi, bir kasılma yaratmayabilir. Bu durum da iki kas tipinin tepkisinde bir ayrıcalık olmaktadır. Omurgalı düz kası çoğunlukla kendiliğinden oluşan iş potansiyelleri ile uyarılırlar. Vücudun değişik yerlerinde bulunan düz kas dokularına belirli bir maddenin etkisi de farklı olabilir. Örneğin simpatik sinirlerden salınan nörepinefrin damar düz kaslarını depolarize ederken, aynı madde barsak düz kaslarında kasın hiperpolarizasyonuna neden olmaktadır.

Düz kaslardaki kasılma yavaşlığının nedeni sarkoplazmadaki kalsiyum iyon konsantrasyonundaki değişmenin çok daha yavaş olmasındandır. Bu nedenle düz kaslar yavaş kasılır, fakat düz kaslarda kasılma daha uzun sürer. Bunun nedeni bu tip kaslarda uyarılma sonrası nörotransmiterin hızlı inaktivasyonunu sağlayan mekanizmanın olmamasıdır.

Düz kaslarda ince flamentler ve kalın flamentler düzenli sıralar halinde organize olmadan kas plazmasının her yanına dağıldıkları için iskelet kasında olduğu gibi çizgili bir durum yoktur. Düz kaslardaki flamentler hücrenin uzun ekseni boyunca uzanırlar. Düz kas hücrelerindeki ince aktin flamentleri sarkolemma altında yer alan ve iskelet kasındaki Z-hatlarıyla aynı işlevi gören elektron bakımından yoğun cisimciklere tutunurlar. Bu ince flamentler az miktarda tropomiyozin içerirler. Bunlarda troponin tespit edilememiştir. Düz kaslarda da ince ve kalın flamentler kasılmayı oluşturmak için birbiri üzerinde kayarlar. Kasılma sırasında miyozin başından oluşan çapraz köprüler, iskelet kasında olduğu gibi ince ve kalın flamentleri bağlar. Fakat çapraz köprüler iskelet kasındaki gibi tekrarlanan şekilde oluşmazlar.

Düz kas kasılmasında da hücre içi kalsiyum konsantrasyonu önemli rol oynar. Hücre içi kalsiyum konsantrasyon artışı düz kasa ulaşan sinir impulslarına tepki olarak sarkoplazmik retikulumdan salınan kalsiyumunun yanında çizgili kaslardan farklı olarak hücre dışı ortamdan alınan kalsiyum iyonlarıyla sağlanır. Hücre dışındaki kalsiyum iyonları voltaja bağımlı kalsiyum kanallarının açılması ile hücre dışı ortamdan hücre içerisine girerler. Düz kaslarda troponin olmadığından kalsiyum iyonları kasılmadaki rollerini iskelet kaslarındaki gibi yapamaz. Düz kaslarda kalsiyum bağlayıcı protein olarak kalmodulin rol oynar. Düz kaslarda T sistemi de yoktur. Kalsiyum iyonları, kalmodulinle birleşerek kalsiyum-kalmodulin kompleksi oluşur. Bu kompleks bir enzimi aktifleştirerek miyozinin fosforilasyonunu sağlar. Bundan sonra miyozin başı ile aktin birleşir, çapraz köprü oluşur, ince ve kalın iplikler birbiri üzerinden kayarak kasılma sağlanır. Düz kaslarda defosforilize olan miyozin hücre içi kalsiyum konsantrasyonu düştükten sonra bir süre daha aktine bağlı kalır. Bu durum kasılmanın devam etmesine ve düz kaslardaki kasılmanın iskelet kasılarına göre daha uzun sürmesine neden olur.