Alglerin Genel Özellikleri

Sınıflandırma başlığı altında da göreceğimiz gibi, algler çok farklı canlı gruplarında yer alan organizmalardır. Aşağıda alglerle ilgili genel bilgilerin yanında sık kullanılan terimlerin tanımlarını da bulacaksınız.

Morfolojik Yapılarına Göre Algler

Morfolojik olarak farklı alg tiplerini tanımlarken genellikle tek (bir) hücreli, koloni, tallus oluşturan organizmalar gibi terimler kullanılır. Tek hücreli algler, bulundukları ortamda serbest yaşayan bir hücreli bireylerdir. Bulundukları gruba göre değişen sayı ve yapıda kamçı içerebilirler. Bazı tek hücreli algler ise kamçısızdır. Koloni, çok sayıdaki alg bireyinin bir araya gelerek oluşturduğu toplulukları ifade eder. Kolonilerdeki birey sayısı belli cinslerde sabit olabildiği gibi, şekilleri de kendine özgü olabilir. Örneğin kübik, küremsi, tablo şeklinde kolonilerde belirgin şekiller oluşabilir veya bazen de şekilsiz yığınlar halinde koloniler oluşabilir.

Alglerle ilgili metinlerde sıkça rastladığımız terimlerden biri de tallus yapısıdır. Fotosentez yapan veya hareket etmeyen tüm organizmaların bitki olarak değerlendirildiği eski dönemlerde kullanılmaya başlayan bu terim kök, gövde, yaprak gibi organ farklılaşması göstermeyen ilkel bitkileri ifade eder. Tallus terimi, bazı mantarlar, karayosunları ve alglerin oluşturduğu yapıları ifade etmek üzere kullanılır. Örneğin yapraksı tallus terimi, yeşil, kırmızı ve kahverengi alglerde görülen yaprağa benzer yapıyı tanımlar.

Bazı alg gruplarında görülen parankimatik tallus ise, altta ve üstte epidermis tabakasına benzeyen yassılaşmış, ortada ise parankimatik hücrelere benzeyen tekdüze hücreleri içerir. Ancak talluslu alglerde kesinlikle yüksek bitkilerin yapraklarına benzeyen palizat, sünger parankiması gibi farklılaşmış dokular bulunmaz.

Yine sıklıkla kullanılan ipliksi tallus terimi ise ardı ardına dizilen hücrelerden oluşan ve genellikle müsilaj bir kın ya da çeper tarafından çevrilen ince-uzun yapıyı ifade eder. İpliksi bir tallusda yana doğru dallar oluşturulabilir, bu durumda morfolojik yapı dallanmış ipliksi tallus olarak değerlendirilir.

Alglerde Üreme ve Yaşam Döngüleri

Alglerde eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki tip üreme görülür. Eşeysiz üremede gamet, zigot gibi özelleşmiş hücreler görülmez ve döllenme olmaz. Diğer bütün canlılarda olduğu gibi eşeysiz üreme sonucunda ana bireyin genetik yapı açısından aynısı olan birçok birey meydana gelir. Alglerde eşeysiz üreme, ya spor adı verilen hücrelerin yardımıyla veya tallusun bir parçasının kopup yeni bir birey oluşturmasıyla gerçekleşir. Sporlu eşeysiz üreme, çoğunlukla tek hücreden oluşan eşeysiz sporlarla gerçekleşir. Bu sporlar, genellikle kalın, geçirimsiz çepere sahiptir ve çevre koşulları uygun olduğunda tekrar yeni bireyleri meydana getirirler. Sporlar, ortam koşullarına göre veya ait oldukları alg gruplarına özgü olarak kamçı içerebilir, üretildikleri sporangiumların yapısı ve şekli de türlere göre farklılık gösterebilir.

Ana gövdeden bir parçanın kopmasıyla gerçekleşen eşeysiz üreme yöntemi, vejetatif üreme olarak adlandırılır. Bu yöntem de alglerde çok yaygındır.

Eşeysiz üreme, hangi yöntemle gerçekleşirse gerçekleşsin, ortamda hızlı yayılmayı ve birey sayısında artışı sağlar. Buna karşın, eşeyli üremeyle genetik çeşitlilik sağlandığı için değişik ortam şartlarına uyum ve neslin devamının sağlanması açısından önemi tartışılmaz

Hayat döngüleri açısından değerlendirdiğimizde ise, alglerde haplont, diplont ve diplohaplont olmak üzere üç faklı tip ayırt ederiz:

Haplont canlılarda diploid evre sadece zigot oluşumu sırasında görülür. Zigot mayoz bölünme geçirerek yeni bir bireyi oluşturduğu için organizma haplodiddir. Bu organizma mitoz bölünme ile gametlerini verir ve tekrar zigot oluşur, böylece döngü tamamlanır (Şekil 2.1 a). Diplont canlılarda ise, mayoz bölünme gametlerin oluşturulması aşamasında gerçekleşir. Gametler birleşerek zigot oluşur ve zigot da yeni bireyi verir.

Diplohaplont canlılarda diploid sporofit ve haploid gametofit olmak üzere iki nesil vardır. Bu iki nesil birbirini izler ve hayat devresi (döl almaşı) tamamlanır. Sporofit nesil üzerinde, genellilke sporangumların içinde, mayoz bölünme ile oluşturulan sporlardan gametofit nesil gelişir. Gametofit nesil olgunlaştığında, üzerindeki genellikle gametangium adı verilen yapılarda üretilen gametlerin birleştiği döllenme olayının sonunda zigot oluşur. Zigottan mitoz bölünme ile yeni bir sporofit nesil meydana gelir. Böylece iki nesilli hayat devresi tamamlanır. Bazı yeşil alg grupları ile kahverengi ve kırmızı alglerde bu tip hayat devresi yaygındır. Daha ilerideki bitki gruplarında da diplohaplont hayat devreleri, çok farklı tipte özelleşmiş organ ve yapılarla sürer.

Diplohaplontlar canlılardaki hayat devresinde, eğer haploid gametofit ve diploid sporofit nesiller morfolojik olarak birbirinden ayırt edilemiyorsa, izomorf döl almaşı olarak adlandırılır (Şekil 2.2). Gametofit ve sporofit nesiller morfolojik olarak farklı ise, heteromorf döl almaşı olarak tanımlanır.