Epitel Doku Özellikleri ve Çeşitleri

Epitel doku, vücudun iç ve dış yüzeyini örten hücrelerden ve salgı yapabilen bezlerden oluşur. Epitel doku hücreleri arasındaki boşluklar çok azdır. Ayrıca bu dokuda kan damarları bulunmaz. Bu nedenle beslenmesi temel bağ dokusundan difüzyonla sağlanır.

Epitel dokular yaptıkları görevlere göre; örtü epiteli, salgı epiteli ve duyu epiteli olarak üç grupta toplanır.

Epitel Doku Çeşitleri

1- Örtü Epiteli

a. Tek Katlı Örtü Epiteli

• Tek katlı yassı epitel

• Tek katlı kübik epitel

• Tek katlı silindirik epitel

b. Çok Katlı Örtü Epiteli

2- Bez Epiteli

a. Tek Hücreli Bezler

b. Çok Hücreli Bezler

• Ekzokrin Bez

• Endokrin Bez

• Karma Bezler

3- Duyu Epiteli

Epitel dokunun görevleri:

• Vücudumuzun dışını çevreleyen deriyi oluşturarak iç organları korumak.

• Bağırsaklarda, sindirim sonucu oluşan besin yapıtaşlarının emilimini sağlamak.

• Vücutta farklı görevleri yerine getiren çeşitli salgıları üretmek ve salgılamak (hormon, enzim).

• Duyu organlarında bulunarak çevreden gelen bazı duyuları algılamak.

Örtü Epiteli

Vücudun iç ve dış yüzeyini örter. Bu sayede vücudun fiziksel ve kimyasal etkilerden korunmasını sağlar.

Tek Katlı Örtü Epiteli

Tek sıra halinde dizilmiş hücrelerden oluşur. Hücre şekline göre üç tipi vardır.

Tek katlı yassı epitel;

Yassı hücrelerden oluşur. Alveollerde ve kılcal kan damarlarında bulunur.

Tek katlı kübik epitel

Küp şeklinde hücrelerden oluşur. Tiroit bezinde, yumurtalıkta ve böbrek kanallarında bulunur.

Tek katlı silindirik epitel

Silindir şeklinde hücrelerden oluşmuştur. Mide ve ince bağırsağın iç yüzeyinde bulunur. Soluk borusu ve üreme kanallarında olduğu gibi sil bulunduranlarına silli silindirik epitel denir.

Çok Katlı Örtü Epiteli

Bu epitelde hücreler birden fazla tabaka teşkil edecek şekilde dizilmiştir. Omurgalıların derisinde bulunur. ınsanda olduğu gibi genellikle üst kısımda bulunan yassı hücreler ölüdür. Bu ölü hücreler alt kısımdaki hücreleri, ısı, ışık ve kimyasal maddelerden korur.

Dış kısımdaki bu hücreler beslenmediğinden sitoplazmaları azalır ve keratin maddesini oluşturmaya başlarlar. Sürüngenlerdeki pular, çeşitli hayvanlardaki tırnak ve boynuz keratinleşmeye örnektir.

Bez Epiteli

Salgı üreten hücrelerden oluşan epitel çeşitidir. Bez epiteli tek hücreli ve çok hücreli bezler olmak üzere ikiye ayrılır.

Tek hücreli bezler; basit silindirik bir epitel hücresinden oluşan bezlerdir. Salgı üreten bu hücrelere goblet hücresi denir. Toprak solucanı ve kurbağanın derisinde, omurgalıların mide ve bağırsak duvarında mukus salgılayan bezler goblet hücreleridir.

Çok hücreli bezler; salgılama şekillerine göre üç grupta incelenir.

a. Ekzokrin Bez

Salgılarını bir kanalla ya doğrudan vücut boşluklarına bırakırlar ya da vücut dışına da salgı yapabilirler. Ter, göz yaşı bezi, tükrük bezleri, sindirim bezleri örnek verilebilir.

b. Endokrin Bez

Kanalsız bezlerdir, salgılarını doğrudan kana verirler. Salgıları hormonlardır. Örneğin; hipofiz bezi, tiroit bezi, paratiroit bezi, böbrek üstü bezi gibi.

c. Karma Bezler

Endokrin ve ekzokrin bez özelliği gösteren bezlerdir. Pankreas ve eşey bezleri örnek verilebilir.

Duyu Epiteli

Dış ortamdan gelen fiziksel, kimyasal, mekanik ve optik uyarıları alan ve özel bir enerji şekline çeviren hücre gruplarıdır. Dildeki tat alma epiteli ve koku alma hücreleri duyu epiteli örnekleridir.

Örnek SORU;

İnsan vücudunda bulunan epitel doku;

I. Çeşitli uyartıların algılanması

II. Vücudun dış etkenlerden korunması

III. Çeşitli salgıların üretilmesi

şeklindeki görevlerden hangilerinin yerine getirilmesini sağlayabilir?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve III

E) I, II ve III

Çözüm ..

Epitel doku yaptığı görevlerine göre, örtü epiteli, duyu epiteli ve salgı epiteli olarak bölümlere ayrılır. Bunlardan örtü epiteli, vücudun dış yüzeyini kaplayarak, dış etkenlerden korunmayı sağlar.

Duyu epiteli, burun ve dil gibi organlarda reseptör olarak görev yapar. Dış çevreden gelen uyartıların algılanarak sinir hücrelerine aktarılmasını sağlar. Salgı epiteli ise hormon, enzim, ter ve göz yaşı gibi çeşitli salgıların üretilmesini sağlar.

Cevap E