Bitkilerde Beslenme ve Elementler

Toprağın yapısı ve kimyasal bileşimi, o bölgede hangi bitki çeşitinin daha iyi yetişeceğini belirleyen ana etmendir. Çünkü bitkiler, hayatları boyunca toprağa bağlı olarak yaşar. Bitkilerin normal büyüyüp gelişebilmesi için toprakta yeterli oranda mineral bulunmalıdır.

Ayrıca toprak, gaz ve su hareketine elverişli, yeterli sayı ve türde mikroorganizma barındıran ve bitki köklerinin gelişmesine uygun bir ortam olmalıdır. Bitkiler, topraktan su ve gerekli mineralleri alarak beslenir. Mineraller topraktan genellikle inorganik iyonlar halinde alınan elementlerdir.

Bitkilerde beslenme mikro elementler ve makro elementler ile gerçekleşir.

MAKRO VE MİKRO ELEMENTLER

Bitkiler normal büyüme ve gelişmelerini yapabilmek için çeşitli elementlerden oluşan besin tuzlarına ihtiyaç duyar. Besin tuzlarını oluşturan elementler, makro ve mikro elementlerolarak adlandırılır. Bitkilerin fazla miktarda ihtiyaç duyduğu azot, potasyum, kalsiyum, magnezyum, fosfor, kükürt ve silisyum gibi elementler makro elementlerdir.

Bitkilerin çok az gereksinim duyduğu klor, demir, bor, mangan, sodyum, çinko, bakır, nikel ve molibden ise mikro elementlerdir. Mikro ve makro elementler, bitki gelişmesinde ve büyümesinde çeşitli görevleri yaparlar.

Makro elementler;

Potasyum

Hücrede ozmotik basıncın düzenlenmesinde ve bazı enzimlerin aktifleştirilmesinde etkili olur. Yeteri oranda potasyum içermeyen çözeltide yetiştirilen bitkilerde, büyümenin azaldığı, yaprakların doğal rengini kaybettiği ve sarardığı gözlenir.

Azot

Bitkilerin en fazla ihtiyaç duyduğu element olan azot; amino asit, nükleik asit, protein ve ATP gibi birçok bileşiğin yapısına katılır. Bu nedenle azot eksikliği, bitki gelişimini engeller.

Magnezyum

Bitki hücrelerinde solunum ve fotosentezde görevli enzimlerin aktifleşmesinde rol oynar. Klorofil pigmentlerinin yapısına katılır. Magnezyum eksikliğinde protein sentezi yapılamaz. Yaprak damarları arasında lekelenmeler olur. Yapraklar solar, kıvrılır, kurur ve erken dökülür.

Bitkiler için az miktarda da olsa gerekli olan bazı mikro elementler ve etkilerini de aşağıdaki gibi açıklayabiliriz;

Mikro Elementler;

Klor

Fotosentezde ve hücre bölünmesinde görev yapan klor, bitkilerde iyon halinde bulunur. Klor eksikliğinde yapraklar kurur.

Demir

Bitkilerde çok az oranda bulunmasına rağmen klorofil sentezinde rol oynar ve sitokromların yapısına katılır. Demir eksikliğinde, klorofiller sentezlenemediği için yapraklar sararır.

Çinko

Birçok enzimin aktifleştirilmesinde ve klorofilin sentezinde rol oynar. Çinko eksikliğinde bitki fazla büyüyemez. Küçük ve bozuk şekilli olan yapraklar oluşur.

Önemli Bilgi:

Bitki ortamında bulunan elementlerden hangisi en az ise, o element bitki gelişmesini sınırlayıcı etki gösterir. Yani diğer elementler ortamda yeterli olsa bile, bitkinin bu elementlerden yararlanma ölçüsü, ortamda az bulunan elementten yararlandığı ölçüdedir.

Örneğin çinko elementi, bitkiler için gereklidir ve toprakta her zaman az miktarda bulunur. Toprakta diğer gerekli elementler bol miktarda bulunsa bile bitki, çinkodan yararlandığı ölçüde diğer elementlerden yararlanacaktır. Buna Minimum Yasası denir.

ÖRNEK SORU;

Bitkilerin büyümesi, ortamda bulunan ve bitki için gerekli olan minerallerden, en az olanına göre ayarlanır (minimum yasası).

Bir saksı bitkisinin dikildiği saksıdaki minerallerin oranı aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Bu bitkinin büyümesini ve diğer minerallerin alınmasını sınırlandıran en önemli madde aşağıdakilerden hangisidir?

A) N

B) Ca

C) Na

D) P

E) K

Çözüm ..

Bitkilerle ilgili minimum yasasına göre, toprakta bazı mineraller fazla bile olsa, bitki diğer minerallerden de ancak az olan mineralin oranına göre alabilir. Dolayısıyla, grafiğe göre bitki büyümesini sınırlandıran mineral Na (sodyum) olmalıdır. Çünkü sodyum toprakta en az bulunan mineraldir.

Cevap C