Hücre kontrolü ve mekanizması ile alakalı araştırmada bulundum ancak tatmin edici sonuçlara ulaşamadım.

Merhabalar,

Aklımda hücre kontrolü ve mekanizması ile alakalı birkaç soru var. Bu konuda araştırmada bulundum ancak tatmin edici sonuçlara ulaşamadım.

Öncelikle hücrenin kontrolünün büyük bir çoğunluğunun santral dogma sonucu oluşturulan enzim ve proteinler ile sağlandığı bilgisi var elimde ancak takıldığım birkaç nokta var.

Santral dogma başlangıcı için transkripsiyon olayının başlangıcı nasıl kontrol edilir? 
Operatör ve promoter genlerin burada görevi var mıdır? Var ise nedir? 
Hücrede bulunan enzimler protein sentezi sonucunda ortaya çıktığına göre bu enzimler henüz ortada yok iken santral dogma nasıl başlar?
Hücrenin kimyasal kompozisyonunun burada bir rolü var mıdır? Var ise nedir, nasıl çalışır?

Genel olarak bu konuda eksikliklerim olduğunu düşünüyorum ve aydınlatabilirseniz çok sevinirim.

Teşekkürler.

Sordugun sorular cok temel olsa da kisaca anlatilabilecek sorular degil. Yine de sunlari soyleyebilirim. Oncelikle santral dogma yalnizca bilgi aktariminin yönünü aciklayan bir hipotezdir. DNA'dan RNA, RNA'dan protein uretilir der. Aradaki kontrol sureclerinin nasil isledigine dair bir aciklama yapmaz, Bu sebeple santral dogmayi hucre metabolizmasinin kontrolunu anlamak icin kullanmak isimize yaramaz. 

Hucrede bulunan enzimler ortada yokken santral dogma nasil baslar? Buna yine bir soru ile cevap verilebilir: Neden bir enzimin uretilmesi icin o enzim hucrede bulunmak zorunda olsun ki? Genomumuzda 'master' diyebilecegimiz cesitli proteinler vardir ve bu proteinler diger yuzlerce proteinin uretimini tetikler ve kontrol ederler. Bu sebeple A proteini ortada yokken B proteini bir sebepten dolayi (genelde cevresel bir etki olur bu sebep) A proteininin uretimini baslatabilir veya tetikleyebilir. Zaten proteinlerimizin bircogunu embriyo hatta yumurta evresinde annemizden aldigimizi dusunursek 'enzim yokken nasil enzim uretiliyor' sorusu kendiliginden cevaplanmis oluyor. Enzimler (en azindan bir kismi) en bastan beri hucrelerimizde hep var.

Eger sorun milyarlarca yil once ilk enzim nasil olustu gibi bir soru ise, unutma ki ilk canliligin formunu bugunku canlilara bakarak ve bugunku canliarda gozlemlenen surecleri kullanarak anlamamiz cok da mumkun degil. 

Promoter gibi DNA bolgelerinin elbette transkripsiyonda gorevi var. Okaryotlarda transkripsiyon bircok protein tarafindan kontrol edilen bir surectir. Bu proteinlerin bir kisminda DNA baglanma motifleri dedigimiz bolumler bulunur. Bu bolumler promoter, enhancer, supressor gibi cesitli DNA dizilerini taniyarak bu dizilere baglanirlar ve transkripsiyonun baslamasini kontrol ederler. Bu kisim oldukca detayli oldugu icin burada aciklamam mumkun degil, eger istersen asagidaki linkteki kitaptan 6 ve 7. bolumleri okuyarak temel bir giris yapabilirsin.

Sorduğunuz sorunun cevabını buraya yazamam tıbbi fizyoloji guyton ve hall kitabında yaklaşık 20 sayfada bu soruların kısa cevapları veriliyor. Daha ileri okuma içinde bölüm sonunda kaynak makaleler var kitabı tavsiye ederim çok bilgilendirici.