LYS, Mayoz Bölünme Konu Anlatımı

Mayoz Bölünme:

• 2n kromozomlu canlılarda ve eşey ana hücrelerinde görülür.
• Mayozda bir hücreden 4 yavru hücre oluşur.
• Mayozda; sperm, yumurta ve polen hücreleri oluşur.
• Mayozda oluşan hücreler birbirleri ile ve ana hücreyle benzemezler.
• Mayozda oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır.
• Mayozda terat, sinopsin, krosing-over olayları görülür.
• Mayız bölünme ergenlikle başlar. Kadınlarda menopoz ile erkeklerde andropoz ile biter.
• Mayoz-1 ve Mayoz-2 diye iki evrede gerçekleşir.
• Çekirdek ve sitoplazma iki kez bölünür.
• Çeşitliliğe neden olur.
• Mayoz-1 de homolog kromozomlar Mayoz-2’de ise kardeş kromtidler ayrılır.

Mayozun Evreleri

İnterfaz:

• DNA, RNA ve organel miktarı iki katına çıkar
• Protein ve ATP sentezi olur.

• Mayoz 1:

  Profaz 1:

• Kromatin ağı kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
• Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.
• Setrozom kendini eşler.
• Kutuplara çekilir ve iğ iplikleri oluşur.
• Homolog kromozomlar yan yana dizilir.( Homolog kromozomların yarısı anneden yarısı babandan gelen aynı karakter ile ilgili genlerdir). Yan yana gelen bu 4 kromotide tetrat denir.
• Kardeş olmayan kromotidler birbirine yaklaşır ve birbirlerine sarılırlar. Bu olaya sinapsis denir.
• Birbiri üzerine kurulmuş kromozomlar karşılıklı olarak parça değiştirir. Bu olaya ise krosing-over (Parça değişimi) denir. Krosin-overla beraber genler değiştirilmiş olur. Canlılar arasında genetik çeşitlilik sağlanır.

• Metafaz 1:

• Sentrioller kutuplara çekilmiş arlarında iğ iplikleri oluşmuş ve çekirdek zarı erişmiştir.
• Birbiri ile bağlanmış kromozomlar ekvator düzlemi üzerinde sıralanmıştır.

• Anafaz-1

• Hücrenin ekvator düzleminde karşı karşıya duran homolog kromozomlar çiftleri, birbirinden ayrılarak kutuplara doğru çekilir.
• Kardeş kromotidler ise kromozomun setromer bölgesinde birbirine bağlı olarak bölünür.
• Mitoz bölünmenin Anafaz sefasında ise aynı kromozomların kardeş kromotitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilir.

• Metafaz-1:

• Homolog kromozomlar karşılıklı olarak hücrenin ekvator düzleminde toplanarak sentromer bölgesinden iğ ipliklerine tutunur.

• Anafaz-1:

• Homolog kromozom çiftleri birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir, böylece oluşacak iki hücrenin genetik olarak birbirinden farklı yapıda olması sağlanır.

• Telefaz-1:

• Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur. Telefaz-1 sonunda çekirdek bölünmesi tamamladığı için hücre iki çekirdekli olur.

• Sitokinez-1:

• Sitoplazma bölünmesi; çekirdek bölünmesi tamamlandığında sitoplazma bölünmesi gerçekleşir. Sitoplazma bölünmesinde, bitki hücrelerinde ara lamel oluşumu ile, hayvan hücrelerde ise boğumlanma ile bölünür. Bu olay sonucundan 2n kromozomlu hücrelerden n kromozomlu, genetik yapısı birebirinden farklı iki hücre oluşur.

• Not:Sinapsis, tetrat oluşumu ve krosing-over sadece mayoz bölünmede Mayoz-1 de gerçekleşir.

  Mayoz-2

  Profaz-2

• Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.Sentriyoller hayvan hücrelerinde iğ ipliklerini oluşturu. Bitki hücrelerinde iğ ipliklerini sitoplazmadaki enzimler oluşturur.

• Metafaz-2

• Kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde kardeş kromatitler kutuplara bakacak şekilde dizilir. Setromerler bölgelerinden iğ ipliklerini tutarlar.

• Anafaz-2

• İğ iplikleri kasılarak kormozomların kardeş kromotidlerin setromer bölglerinden ayrılır

• Telofaz-2

• Bu safhanın tamamlanmasıyla mayoz bölünme bitmiş olur. Profaz II evresinde kaybolan çekirdek zarı yeniden yapılır. Kromozomlar tekrar kromatin iplik haline dönüşür. Mayoz bölünmenin başlangıcında kaybolan çekirdekçikler tekrar ortaya çıkar.
• Telofazın sonuna doğru sitoplazma bölünmesi başlar. Sitokinezin tamamlanmasıyla diploit (2n) kromozomlu eşey ana hücresinden haploit (n) kromozomlu dört hücre oluşmuş olur.

Spermatogenez:

• Sperm ana hücrelerinde mayoz bölünme ile sperm hücresi oluşumuna denir. Oluşan spermlerin hepsi yumurta hücresini dölleyebilir. Sperm hücrelerinin kromozom formülü 22+X veya 22+Y dır.

Oogenez:

• Yumurta ana hücrelerinde mayoz bölünme ile yumurta oluşumuna denir.4 yumurta hücresi oluşur. Bunların bir tanesi büyük bol sitoplazmalı ve döllenebilir. Geriye kalan 3 tanesi eriyerek kaybolur.Kromozom formülü 22+X dir