Beslenme türleri, canlılarda beslenme çeşitleri nelerdir?

A)Ototroflar: İhtiyacı olan organik gıdaları kendileri sentezleyebilen canlılardır. Gıda sentezlerken kullandıkları enerjinin şekline nazaran iki tip ototrof canlı vardır:
a) Fotoototroflar: Klorofilleri yardımıyla ışık enerjisi kullanarak organik gıda sentezleyenler. Klorofilli bakteriler,Mavi-yeşil algler, Kloroplast taşıyan protistalar ve bitkiler bu gruptan canlılardır.
b) Kemoototroflar: Güçlü oksidasyon enzimleri yardımıyla oksitledikleri inorganik maddelerden (H,Fe,NH3,nitrit vb.) elde ettikleri kimyasal enerjiyi kullanan bakteriler bu gruptur.

B) Hetotroflar: İhtiyacı olan organik gıdaları öteki canlıların vücudundan karşılarlar. Besinlerini almaları bakımından üç gruba ayrılırlar.
a) Holozoik beslenme:
• Besinlerini katı parçalar halinde alırlar
• Sindirim sistemleri ve enzimleri gelişkindir
• Hareket sistemleri gelişkindir
• Gelişkin duyulara sahiptirler
Holozoik canlılar kullandıkları besinin özelliklerine bakılırsa sindirim sistemleri ve beslenme davranışlara haizdir.

1) Herbivorlar: Bitkisel besinlerle beslenenler
• Öğütücü dişler gelişkindir
• Sindirim kanalları gelişkindir
• Mide gelişkin ve bölmelidir
• Bitkisel besinlerin besleyici kıymeti azca olduğundan fazla gıda alırlar
• Beslenmeleri uzun sürer
• Bitkisel gıdalardan yararlanma azdır
• Bazı gruplar sindirim sistemlerinde selüloz sindiren enzimlere haiz bakteri vb. canlılara simbiyoz yaşarlar.

2) Karnivorlar: Hayvansal besinlerle beslenenler
• Parçalayıcı(Köpek) dişler gelişkindir
• Sindirim kanalı kısadır
• Hareket ve duyu sistemleri gelişkindir
• Etin besleyici kıymeti fazla olduğundan beslenmeleri kısa sürer
• Uzun süre aç kalabilirler

3) Omnivorlar: Hem hayvansal hem de bitkisel besinlerle beslenebilenler
• Sindirim Özellikleri ile karnivorlara benzerler
• Selüloz hariç öteki bitkisel gıdalardan faydalanacak enzimlere sahiptirler
• Tohum,meyve ve hücre öz suları bitkisel besinlerini oluşturur

b) Saprofit beslenme
• Sindirim sistemleri yoktur
• Sindirim enzimleri vardır
• Hücre dışı sindirim vardır
• Ölü nebat ve hayvan artıkları üstünden beslenir
• Doğada madde döngüsü için mühim canlılardır
• Bazı bakteriler ve mantarlar bu gruptandır
• Üstünde yaşadıkları canlıya zarar verirler

c) Parazit beslenme
Hayvansal parazitler endo ve ekto olmak suretiyle ikiye ayrılır
-Ekto parazitler:
• Sindirim sistemleri ve enzimleri vardır .
• Hareket sistemleri ve duyuları gelişmiştir
• Konakçının vücudu üstünden besinlerini karşılarlar
-Endo parazitler:
• Sindirim sistemleri yoktur
• Sindirim enzimleri yoktur
• Üreme sistemleri hariç öteki sistemleri körelmiştir
Parazit canlıların konağa olan bağımlılığı bakımından ikiye ayrılırlar:
1) Yarı parazitlik: Belirli besinler için konağa bağlanan canlılar Örnek:Ökseotu Fotosentez yapmalarına karşı su ve mineralleri başka bitkilerin iletim demetlerinden emeçleri ile alırlar
2) Tam parazitlik: Tüm besinlerini konakçıdan alan parazitlerdir Bu parazitlerde üreme hariç öteki sistemler körelmiştir

Bazı hususi parazitlik durumları:
-Parazit-patojen: Konukçu canlıda hastalık ve ölümlere niçin olurlar
-Obligat parazitler: Yaşamsal evrelerinin çoğunu konukçu vücudunda geçirirler. Bazı yaşamsal vakaları sadece konukçu vücudunda gerçekleştirebilir.

C) Hem ototrof hem hetotrof beslenme:
Bazı ototrof canlılar fotosentezle besinlerini üretebilirler sadece gereksinim duyduklarında öteki canlıları da gıda olarak kullanabilirler.
Örnekler: a)Protistalarda EUGLENA
• Tek hücreli
• Hücre ağızlarından aldıkları besinlerle hetotrof beslenirle
• İhtiyaç duyduklarında kloroplastları ile fotosentez yaparak ototrof beslenirler
• Göz lekeleri bulunur
• Hücre içi sindirim görülür
Örnek: b)Bitkilerden Dionea,Drosera,Nephentes şeklinde insektivorlar
• Kloroplastları vardır ve fotosentez yaparlar
• Azotça yoksul sulak topraklarda yaşarlar
• Yaprakları metamorfozla böcek kapanı haline gelmiştir
• Azot gereksinimlerini yaprakları ile yakaladıkları böcekleri, yapraklarında sindirerek sağlarlar
• Hücre dışı sindirim görülür

CANLILAR ARASINDAKİ BESLENME BAĞINTILARI
Bazı canlı türleri yaşamsal vakalarını devam ettire bilmek için öteki canlılarla birlikte yaşamak zorundadırlar. Canlılar beslenme, üreme, barınma, hareket, korunma benzer biçimde yaşamsal vakalarda başka canlılara gereksinim duyarlar. Bu ilişki yarar zarar ilişkisine gore üç şekilde gerçekleşir.
1) Kommensalizm: Beraber yaşayan türlerden biri beraberlikten yarar sağlarken öteki tür yarar yada zarar görmez.
2) Mutualizm: Beraber yaşayan iki ayrı türde beraberlikten yarar sağlarlar.
3) Parazitizm: Beraber yaşayan iki ayrı tür bireylerinden biri bu durumdan faydalanırken diğeri bundan zarar görür.

BESİN ZİNCİRİ VE BESİN PİRAMİTLERİ
Gıda zincirleri
Doğada canlılar başka bir canlıyı gıda olarak kullanırken kendileri de başka canlıların besini olurlar. Canlıların birbirlerini tüketmelerine nazaran sıralanmaları ile oluşan zincire gıda zinciri denir. Zincirin her halkası ayrı bir tür tarafınca oluşturulur. Sadece hiçbir vakit doğada tek sıralı zincire rastlanmaz. Bir canlı gıda olarak birden fazla türü gıda olarak kullanırken kendiside birden fazlaca türün besini olur. Bu durum zincirlerin birbirine karışıp beslenme ağları oluşturmasına niçin olur.

• Gıda zincirleri ile canlılar içinde organik madde ve enerji akışı gerçekleşir.
• Zincir ne kadar kısa ise madde ve enerji o denli ekonomik kullanılır.
• İlk halkada ototroflar bulunur
• Son halkada 3.tüketiciler (Yırtıcılar) bulunur
• Zincirdeki canlılar fonksiyonlarına gore üç tiptir
1) Üreticiler
2) Tüketiciler: a) Birincil tüketiciler (Herbivorlar)
b) İkincil tüketiciler (Karnivorlar)
c) Üçüncül tüketiciler (Karnivorlar)
3) Ayrıştırıcılar
• Ayrıştırıcılar zincire her halkadan katılabilir
• Her halkada önceki halkadan alınan organik madde ve enerjinin %90 ‘ı canlının yaşamsal vakalarında tüketilirken , canlı vücudunda saklı tutulan % 10 ‘u besini olduğu sonraki halkaya geçer. Bu duruma % 10 yasası denir.