Coğrafi şablon biyocoğrafyayı nasıl etkiler?

Bazı organizmaların, eğer bu organizmalar sınırlı dağılımlara da sahipse, dağılımlarını açıklamaya yönelik olarak tarihsel olaylar ve ekolojik süreçlere başvurmaya ihtiyacımız vardır (ekolojik biyocoğrafya). Ancak unutulmaması gereken bir nokta, türlerin dağılımlarıyla ilişkili en göze çarpan faktör coğrafi çevredeki değişkenliktir. Karasal ortamlarda ise dağılım desenleri, çoğunlukla iklim (temelde sıcaklık ve yağış) ve toprak yapısıyla şekillenir. Sucul organizmaların dağılımları da büyük ölçüde su sıcaklığı, tuzluluk, ışık ve basınca bağımlıdır. Edward Forbes ve diğer biyocoğrafyacıların gözlemlediği gibi iklim, toprak yapısı, su kimyası ve diğer çevresel koşullar coğrafyadaki fiziksel faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Buna ek olarak, sucul ya da karasal ortamlara bakmaksızın, çevresel değişkenler mekânsal bir otokorelasyon gösterebilir ya da mesafeyle çevresel koşulların benzerlikleri azalabilir (mesafeyle azalma ya da distance decay). Çevredeki rasgele olmayan bu mekânsal değişiklikler çok değişkenli bir coğrafi şablon oluştururlar. Bu oluşumlar da biyocoğrafi örüntülerin tamamını oluşturur. Yani, birçok biyocoğrafi örüntü çevresel koşullardaki mekânsal değişkenliklerden türemiştir. Örneğin ekvatordan kutuplara doğru ya da düşük enlemlerden yüksek enlemlere doğru ya da okyanuslardan östuar alanlara doğru biyotik kommünitelerin değişebileceği gerçeği kesindir. Çevresel gradient içindeki tür çeşitliliği, tür kompozisyonu ve kommünitelerin hayatta kalmasına ilişkin süreçler (prodüktivite gibi...) yüksek düzeyde tahmin edilebilen süreçlerdir. Organizmalar adaptasyonlar (davranışsal ya da fizyolojik olarak), dispersal ya da türleşme süreçleri yardımıyla mekânsal varyasyonlara cevap verebilirler. Eğer cevap konusunda başarısız olurlarsa da yok olma olgusuyla karşı karşıya kalırlar. Bu cevapların tamamı türlerin dağılım desenlerinin belirlenmesinde oldukça önemlidir. Esasında biyocoğrafi alanların tamamı bu ilişkiler sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu çerçeve içindeki bütünlüğü tamamlamak için, bahsettiğimiz resme iki yeni tabaka daha katmamız gerekir. Çevresel koşullar yanı sıra tür dağılımlarını etkileyen diğer süreçler de türler arasındaki ilişkilerdir (örneğin, mutualizm, kommensalizm, parazitlik, rekabet gibi...). Bu noktanın bir sonraki basamağı ise ekosistem mühendisleri olarak tanımlanan türlerdir (örneğin insan), çünkü bu türler coğrafi şablonu tek başlarına değiştirme potansiyeline sahiptirler. Ekosistem mühendislerine yönelik olarak, insana gelmeden önce altını çizmemiş gereken örnek dünyanın ilk evrelerinde atmosfer yapısını değiştiren mikroorganizmalardır. Oksijen seviyesini değiştiren mikroorganizmalar dünyanın ısınmasına ve farklı yaşam formalarının oluşmasına yönelik koşulların değişmesine neden olmuşlardır. Coğrafi yapı dinamik bir yapıdır ve sadece mekânsal olarak değişim göstermez, zamana bağlı olarak da değişim gösterebilir. Yaklaşık 3.5 milyar yıllık dünya tarihi içerisinde, hatta daha kısa bir zaman dilimi içerisinde bile, iklimsel olaylarda değişim gözlenebilir ve buzullar ve buzullar arası dönemler yaşanabilir. Dolayısıyla günümüzde popüler olan iklim değişimi konusu aslında yaşadığımız dünya için çokta eski olmayan bir konudur. Bu dinamiklerin tamamı iki büyük güçle şekillendirilir. Bu güçlerden biri dünyanın içinde depolanmış enerji ve diğeri ise güneş enerjisidir. Dünyanın içindeki sakladığı potansiyel enerji kinetiğe döndüğü zaman dünyanın yapısı belirgin bir şekilde değişmekte, kıtalar kaymakta, dağ sıraları oluşmakta ve iklimler şekillenmektedir. Güneşten gelen enerji sayesinde ise dünyadaki organizmaların evrimleşmesi sağlanmakta, atmosfer tabakaları oluşmakta, oksijen miktarı artmakta ve biraz önce bahsettiğimiz gibi dünyanın farklı yerlerinde farklı iklim desenleri görülmeye başlamaktadır.