Beyin fonksiyonları ve çeşitleri

Son derece belirgindir ki, insan sinir sisteminin yani “beyin” yapısının bu kadar gelişmiş olması, hayatta kalma şansını arttırmak için tüm bedenin çevreye göre optimum bir uyum içinde olmasını sağlayarak üreme avantajını arttırması sayesindedir. Beyin, uyarıları algılar, kaydeder ve eylemler meydana getirerek bunu yapar. Peki ama nasıl?

Kimse elektriksel verilerin beyinde nasıl deneyime dönüştüğünü çözebilmiş değil. Ancak duygu ve düşünceler gibi, gelen bilgileri çeşitli sübjektif deneyimlere çeviren süreçler hakkında pek çok şey biliniyor ve daha çok bilginin nereden geldiğine dayanıyor. Vücuttaki duyu organları tarafından alınan spesifik uyaranlar, beyinde işlenmeleri için bu uyarıları sinyallere dönüştürür. Her organdan gelen bilgi beynin farklı bir bölümüne iletilir ve farklı bir yolla işlenir. Yani bilginin işlendiği yer, ne gibi bir deneyim üretileceğini belirler.

HAREKETLER:  Bedensel hareketler beynin bazı uzmanlaşmış alanları tarafından kontrol edilir. Örneğin; beyin sapı modülleri, nefes alıp vermek için gerekli akciğer ve göğüs kaslarındaki kasılmalar, kalp atışı, damar genişlemesi ve ya büzülmesi gibi otomatik içsel hareketleri belirler. Bilinçli hareketlerde ise birincil motor korteks, uzuvların kaslarına, gövdeye ve başa, kaba hareketleri kontrol etmek için beyincik ve bazal gangliyonlar üzerinden mesaj gönderir.

ANILAR: bazı deneyimşlerimiz, beyin hücrelerindeki orijinal deneyimi oluşturan nöral aktivite örüntülerini daha sonra tekrar edebilir şekilde değiştirir. Bu süreç, geçmişteki deneyimlerimizi, şimdikilere rehber olarak kullanabilmemizi sağlayan “hatırlama” sistemini oluşturur.

DİL:  Dil dediğimiz zaman, hem konuşabilmeyi hem de diğerlerinin söylediklerini analiz edip anlamlandırabilmeyi içine alan bir kavramdan söz etmiş oluruz. Dil, nesneleri soyut sembollerle eşleştirip, bu sembolleri ve taşıdıkları anlamları diğerlerine kelimelerle iletme yeteneğine dayanır. Beynin mediyal frontal korteksi tarafından kontrol edilen bu yeti, iletişimi sağlamanın yanında  bireylerin kendi düşüncelerini oluşturmalarını ve üzerlerinde kafa yormalarını da sağlar.

DUYGULAR: Belirli uyaranlar limbik sistemdeki bazı alanları, özellikle amigdalayı uyararak bende değişikliklere neden olur. Üstelik bu etkiyi düşünce ve hayallerimiz de sağlayabilir. Bilinçli “hisler” limbik sistemden, prefrontal korteksteki bilinçliliği destekleyen “çağrışım alanlarına” sinyaller gönderildiğinde meydana gelir. Prefrontal korteks, yani daha çok mantığa ve planlı davranışa temel sağlayan beyin bölgesi, özellikle yirmili yaşların sonunda olgunlaşır. Yani ergenlik dönemlerinde duygusal bilginin işlenmesi büyük oranda amigdalaya bağlıdır.

DUYUMLAR: Duyu organlarımız aracılığıyla algılanan çevresel veriler, serebral korteksteki birincil duyusal alan olarak adlandırılan özelleşmiş bölgelere iletilirler. Dış uyaranlar olmadığında duyusal alanlar aktif olmaya devam eder. Bu alanların rüyalar, halüsinasyonlar ve hayaller gibi deneyimleri ürettikleri düşünülmektedir.

ALGILAR: Beyin, bilgiyi pek çok farklı duyusal alandan aynı anda alır. Bu sinyaller, tüm bilgiyi birbirine bağlayan çağrışım alanlarına iletilebilir. Eğer “bağlı” bilgilerin öğeleri bilinçli hale gelirse, çok duyumlu algılama olarak bilinen şeyi oluştururlar. Henüz tam olarak kavranmadığı için bağlanma sürecinin çoklu algılı algılamayı nasıl ürettiğine dair çok sayıda güncel nörobilimsel araştırma devam etmektedir.

DÜŞÜNCELER: Beyin bir eylem planı oluşturmak için duyumları, algılar ve duyguları kullanır. Bazı planlar içselleşmiş beyin aktivitesi ve ya düşüncelere neden olur. Örneğin “iç konuşma” motor alanlar tarafından oluştururlur ancak görünür hiçbir belirtisi yoktur. Bizim anımsama olarak deneyimlediğimiz aktivitelerin bazıları hipokampusta meydana gelir.